Multiple skleroz etiyolojisi tam olarak bilinmeyen merkezi sinir sisteminin beyaz cevher ve subkortikal yapılarını etkileyen kronik, progresif bir hastalıktır. Multiple skleroz daha çok genç ve orta yaş yetişkinlerde görülen demyelinizasyon hastalığıdır. Özet olarak multiple skleroz, demiyelinizasyon, inflamasyon ve aksonlarda harabiyetle seyreden otoimmün bir Merkezi Sinir Sistemi (MSS) hastalığıdır denebilir.
İçindekiler
Multiple skleroz beyin ve spinal kordun beyaz cevher içindeki sinirlerini saran myelin kılıfında harabiyete neden olur.
Multiple Sklerozun etiyolojisi bilinmemektedir, genetik, çevresel, enfeksiyöz, immünolojik etkenlerden oluşan multifaktöriyel nedenler üzerinde durulmaktadır. Hastalık genç erişkinlerde en çok 20-40 yaş arasında görülmekte ancak 10-59 yaş aralığında da rastlanabilmektedir. Erkeklere göre kadınlarda görülme oranı daha fazladır.
Multiple Skleroz progresyonuna göre 4 sınıflama yapılabilir.
Ani başlayan bir veya birkaç alevlenme ve remisyonla karakterize, çok az veya kalıcı yetersizlik göstermeden seyreden tiptir.
Ani başlayan, uzun yıllar stabil seyreden kısmi veya tam remisyonla karakterize formdur. Ellerde ve ayaklarda uyuşukluk, duyu bozukluğu görülür. Alevlenmeler ara ara gelir ve birkaç haftada iyileşir. Ataklar arasında kötüleşme olmaz.
Relapsing remitting forma benzer ancak semptomlar sönmez ve fiziksel yetersizlik progresif olarak artar. Remisyonlar azdır.
Sönme olmadan şiddetli yetersizliğe neden olur. Hastalık sinsi seyir gösterir, progresif fonksiyonel kayıp söz konusudur. Remisyon göstermez. Erkeklerde daha çok görülen ve erken mortaliteye neden olabilen formdur. Devamlı akut ataklarla seyreden az görülen ve iyileşme göstermeyen Progresif-relapsing tipinede değinilmektedir.
Multiple sklerozda görülen semptomlar özellik, yoğunluk ve durasyon açısından çeşitlilik göstermektedir. Genel olarak belirtiler 3 yönde ele alınabilir.
Kas zayıflığı, paralizi
Tremor
Uyuşma, duyusal semptomlar
Mesane ve barsak problemleri
Kognitif etkilenmeler
Paralizi sonucu yatak yaraları
Üriner inkontinans
Yutma güçlüğü- disfaji
Enfeksiyon
Pnömoni
–Sosyal
–Mesleki ve
–Psikolojik komplikasyonlar olarak sınıflandırılmaktadır.
Görme bozuklukları hastalığın başlangıcında olabilir, etkilenen gözde ağrı ve görmede azalma ortaya çıkar. Optik ve oculomotor sinirlerin tutulumu ile optik neuritis, serebellar tutulumda dismetri ayrıca nistagmus ve diplopi görülmektedir.
MS’te motor fonksiyon kayıpları önemlidir.
Multiple Skleroz da Kas tonus değişiklikleri
Kaslarda zayıflık bazı kasların kasılmasına bazılarının gevşemesine dolayısıyla agonist ve antegonist dengenin bozulmasına neden olur. Denge ve koordinasyon bozuklukları görülür.
Kinetik tiptedir. Serebellumun motor hareket kontrol yeteneği bozulduğunda istemli hareket olumsuz etkilendiği için hareket tremoru ortaya çıkmaktadır.
Piramidal yolların demyelinizasyonuna bağlı olarak gelişir ve genelde Gastrocnemius, Soleus ve Tibialis posterior kaslarında başlar.
Serebellar tutulumda inkordine ve kontrolsüz hareketlerle görülmektedir. Ayrıca geceleri ağrılı spazmlar olmaktadır.
Erken dönemde bacaklarda uyuşma, karıncalanma, iğnelenme ile ortaya çıkabilmektedir. Hafif dokunma ve pozisyon duyusu kaybı, ısı intoleransı ve Lhermitte’s işareti görülmektedir. Lhermitte’s işareti boyun fleksiyonu ile omurgadan aşağı ekstremitelere doğru inen elektrik şokuna benzeyen duyu bozukluğudur. Medulla Spinalis arka kolon harabiyetine bağlı olarak görülmektedir.
Multiple Skleroz da demiyelinizasyon ve aksonal kayıp sonucu ağrı olabilir. Kas-iskelet sisteminde minör uyarana karşı hipersensitivite, hafif dokunma veya basıncın şiddetli ağrı reaksiyonu oluşturması ile karakterizedir.
Genel olarak sabahları az, gün ortası belirgin, akşamüstü artan bazen uyku isteğine dönüşen tarzda yorgunluk paterni ortaya çıkmaktadır. Stres ve çevre ısısının artması stimüle edici olabilir. Sonuçta hastanın sosyal izolasyonuna neden olmaktadır. Fizyoterapi uygulamalarında fiziksel aktivitelerin yapımında güçlük olacağı için Fizyoterapistin dikkatli olması gerekmektedir.
Hastalarda oldukça sık rastlanmakta sıkışma hissi ve idrar frekansı artmaktadır. Bazı vakalarda ise mesanenin tam boşaltılamamasına bağlı olarak üriner enfeksiyon gelişebilmektedir. Barsak disfonksiyonu sık görülmekle birlikte tedaviden yanıt alınabilmektedir.
Ereksiyonun olmaması, sürdürülememesi yani impotans ve genital bölgede duyu azlığı ortaya çıkmaktadır.
Disartria, tutuk konuşma veya konuşmanın yavaşlaması şeklinde görülebilir.
Disfaji, genelde geç dönemde ortaya çıkmakta kapsamlı değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bilişsel problemler, konsantrasyon azlığı, davranışsal bozukluklar, anksiete ve bilgi işlem sürecini yavaşlatma olarak görülmektedir.
Multiple skleroz da İştah kaybı ve kötü beslenme olmakta uygun diyet tedavisinin verilmesi gerekmektedir.
Akciğer volüm ve vital kapasitede azalma yanı sıra respiratuar enduransta azalma görülmektedir.
Multiple skleroz da genel olarak zayıflık %40, parestezi %30, yürüme güçlüğü %25, optik neuritis %20, diplopi %15, ataksi %10, beslenme bozukluğu %10, Vertigo %5 oranında görülmektedir.
Bütün hastalarda parestezi ve zayıflık olmakta ayrıca anormal refleksler ve cerebellar işaretler %80, spastisite ve yorgunluk %75, azalmış alternatif hareketler %70, sıcak intoleransı %60 ve nistagmus %50 hastada rastlanmaktadır. Bu semptomların yanı sıra entellektüel kayıp, impotans,
Lhermitte’s işareti, ağrı, depresyon, demans, fasial zayıflık, epilepsi, görme kaybı ve Trigeminal nevralji de görülebilmektedir.
Multiple skleroz da tedavi 5 açıdan ele alınabilir.
1-Hastalığa neden olan durumların belirlenmesi ve tedavisi
2-Akut atakların tedavisi
3-Semptomlara yönelik tıbbi tedavi
4-Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
5-Psikososyal destek
İlk üç tedavi yaklaşımı ve psikososyal destek tıbbi açıdan ele alınmalı ve ilgili sağlık elemanları tarafından Multiple sklerozlu hastaya tedavi uygulanmalıdır.
Multiple skleroz da fizyoterapi tanı sonrası değerlendirme ve tedavi modalitelerinin uygulanması ile her aşamada önemli rol oynar. Ev rehabilitasyonu da bu kapsamda görülmelidir. Fizyoterapi programında öncelikle hastanın bilinçlenmesi ve problemlerin çözülerek kendine güveninin arttırılması üzerinde durulmalıdır. Multıple skleroz da görülen çok sayıda ve değişken semptomlar nedeniyle fizyoterapi bireysel, semptomatik ve prognoza bağlı olarak yönlendirilmeli ve uygulanmalıdır. Fizyoterapi programı;
—-Hastanın farkındalığını arttırma
—-Nörofizyoterapi yaklaşımları ile fasilitasyona dayalı fizyoterapi
—-Fonksiyonel mobiliteyi arttırma
—-Soru – cevap temelli aktivite programı
—-Teknolojiden yararlanma
—-Pozisyonel uygulamalar kapsamında yapılmalıdır.
Fizyoterapi ve rehabilitasyon programı genel olarak koruyucu ve tedavi edici rehabilitasyon olmak üzere iki yönlü uygulanmalıdır.
Hastanın değerlendirilerek fonksiyonel durumunun belirlenmesi ve ileriye yönelik oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi için yapılan tedavi yaklaşımlarını kapsamalıdır.
Hastaya maksimum fonksiyon kazandırmak, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını ve yaşam kalitesini arttırmak için uygulanan fizyoterapi yöntemlerini kapsayan uygulamalardır.
Multiple skleroz da kapsamlı değerlendirme her aşamada yapılmalı, tedavi hedefleri belirlenip tedavi programı planlanmalı ve uygulamaya geçilmelidir ancak hastada oluşan değişimler göz önüne alınarak dinamik bir fizyoterapi programı uygulanmalıdır. Öncelikle hastanın hikayesi ve demografik özellikleri, geçirdiği ataklar, mevcut problemleri, yorgunluk paterni ve günlük yaşamında yapamadıkları sorularak belirlendikten sonra fizyoterapist, solunum, duyu, ağrı, kas kuvveti, postür, normal eklem hareketi, denge, yürüme ve koordinasyon değerlendirmelerini yapmalıdır. Hastanın daha önce fizyoterapi alıp almadığı da bilinmeli ayrıca günlük yaşam aktiviteleri ve fonksiyonel mobilite durumu da belirlenmelidir. Hasta hakkında bilinmesi gereken diğer bilgiler yutma, görme ve kognitif bozukluklar, mesane ve barsak fonksiyonu ve mesleki durumudur. MS’li hastalarda değerlendirme ve fizyoterapi sonrası için uygulanabilecek farklı ölçekler bulunmaktadır.
Multiple skleroz da fizyoterapi uygulamaları hasta için anahtar özelliğinde çok önemli rol oynamaktadır. Fizyoterapinin amacı hastayı fonksiyonel olarak maksimum bağımsız duruma getirmek ve İkincil problemleri önlemek için kişiye özel tedavi ve egzersiz programı vermektir. Hastanın multıple semptomları olduğu için tedavi kişiye özel olmalıdır. Tanı sonrası hastanın değerlendirme ve fizyoterapisi önemli olup kişinin gereksinimine göre hastalığın her aşamasında gereklidir ve ev rehabilitasyonunu da kapsamalıdır. Her hasta farklı nörolojik tabloda olup farklı etkilenimler görüleceği için gerçekçi özellikte yakın ve uzak dönem hedeflerin belirlenmesi doğrudur. bkz.
–Mobilizasyon ve yürüyüş eğitimi– gerekli durumda ortez veya yardımcı gereç kullanımı
–Kuvvetlendirme ve fasilitasyon
–Denge ve koordinasyon egzersizleri
— Solunum egzersizleri
–Elektroterapi
–Aquaterapi
–transferler ve ev programı
–Ergoterapi ve rekreasyonel terapi yöntemlerini kapsamalıdır.
Evde fizik tedavi için bizimle iletişime geçin.
HEMEN ARA