Parkinson hastalığı (PH) tremor, rijidite, postrural instabilite ve bradikinezi ile karakterize kronik, progresif bir hastalıktır. İlk kez 180 yıl önce James Parkinson tarafında tanımlanmakla beraber, İsa’dan önce 4500-1000 yıllarında eski Hint literatüründe tremor ve akinezili hasta tanımlamalarına rastlanmaktadır.
İçindekiler
PH ’na tüm etnik gruplarda rastlamaktadır. Erkeklerde kadınlardan, beyazlarda Asyalılardan ve Afrikalı Amerikalılardan yüksektir. Tüm popülasyonun %0.3’ünde görülür. (55 yaş üzeri popülasyonun %1’ini etkiler). Parkinson gelişen hastaların %5-10’unda 40 yaşından önce semptomlar başlar. ABD’de 1 milyondan fazla parkinson hastası vardır ve yıllık olarak 50 000 yeni olguya tanı konur.
Parkinson hastalarındaki mortalite oranı, aynı yaş grubundaki kontrollere göre 2-5 kez daha yüksektir. Çalışmalar monozigot ikizlerde dizigot ikizlere göre PH görülmesinin daha nadir olduğunu göstermekle beraber, son çalışmalarda monozigot ikizlerden birinde erken başlangıçlı PH varsa, diğer kardeşte de hastalık görülme olasılığının arttığını ortaya koymuştur.
PH ’nın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Önde gelen 4 hipotez vardır. bunlar;
1- Hızlı yaşlanma
2- Toksinlere moruz kalma,
3- Genetik yatkınlık
4- Oksidatif stres
1- Striatuma ( kaudat nukleus ve putamen) aksonlar gönderen, substansia nigra pars kompakta’da (SNPK) yer alan dopaminerjik nöronların dejenerasyonu ile ilişkilidir.
2-Hastalık klinik olarak belirgin hale gelmeden önce, nöronların %80’inin kaybolduğu tahmin edilmektedir.
3-SNPK, striatum, globus pallidus ve subtalamik nukleus bazal gangliyonları oluştururlar. Bazal gangliyonlar istemli hareketler ve postural uyumda önemli rol oynarlar.
4-Nöronların dejenerasyonu sırasında “Lewy cisimleri” olarak isimlendirilen karakteristik sitoplazmik inklüzyon cisimleri gelişir.
Parkinson sendromu tanısı; bradikinezi ve aşağıdaki kriterlerden en az birinin bulunmasına dayanır.
1. Kaslarda rijidite.
2. 4-6 hz lik istirahat tremoru.
3. Primer olarak görsel, vestibüler, serebellar veya proprioseptif fonksiyon bozukluğuna bağlı olmayan postural instabilite
Kesin PH tanısı için aşağıdaki kriterlerden 3 veya daha fazlası gerekir.
1. Tek taraflı başlangıç
2. İstirahat tremoru
3. İlerleyici semptom ve bulgular
4. Kalıcı asimetri
5. Levodopa ’ya mükemmel erken yanıt
6. 5 yılın üzerinde klinik seyir
1. PH ’ı doğrulayan tek bir test veya yöntem mevcut değildir.
2. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) değişen miktarda atrofi göstermekle birlikte genellikle normaldir.
3. F-dopa pozitron emisyon tomografisi(PET), putamende düşük tutulum gösterebilir.
4. Single-foton emisyon komputerize tomografisi(SPECT) dopamin taşıyıcılarında azalma gösterebilir.
Sebebi bilinmemektedir. Genelde erkeklerde daha fazla görülür. 50-60 yaşları arasında meydana gelir. Tremor harekette yavaşlık, elin ince hareketlerinde güçlük görülür. İlerleyicidir. Ancak ilerleme yavaştır. Ölüm genelde pnömoni ve basınç yaraları nedeniyledir.
Bu tip encephalitis latergicayı takiben görülmüştür. Nörolojik semptomlar, akut hastalıktan sonra yavaş bir şekilde ilerler. Beyindeki değişiklikler idiopatik parkinsondan daha yaygındır. Rijidite hareket zayıflığı ve yavaşlığıyla birlikte seyrden ilk semptomdur. Davranış bozukluğu ve demans sık görülür.
Serebral arteriosklerozun özel bir durumudur. Orta ve ileri yaşta görülür. Hastalık çabuk ilerleme eğilimindedir. Hareketteki yavaşlama tremora göre daha belirgindir. Cerebral hastalığın diğer bulguları da vardır.
Phenothiazin grubu ilaçların kullanılması, bakır, manganez ve karbonmonoksit zehirlenmeleri sonucunda oluşabilir. Etken uzaklaştırılırsa, semptomlar da ortadan kalkar.
Şiddetli kafa travmalarından sonra gelişebilir. Özellikle boksörlerde rastlanmıştır. (The Punck-Durnk Syndrome)
Parkinson hastalarının %75’inde saniyede 4-6 devirlik istirahat tremoru görülür.Genellikle üst estremitelerde tek taraflı olarak başlar.Aktif harekette ve uykuda kaybolur.Genelde elin parmaklarında başlar ve aynı taraf bacağa yayılır.parmaklarda gözlenen fleksiyon-ekstansiyon hareketine baş parmak katıldığında, para sayma hareketi ortaya çıkar.
Genellikle proksimalde distalden daha önce ortaya çıkan, hızla ilişkili olmayan, fleksor ve ekstansörlerdeki pasif harekete gösterilen dirençtir. (Kurşun boru-dişli çark) Mental yorgunluk ve vücudun diğer kısımlarının aktif hareketi rijiditeyi arttırabilir.Globus pallidusa yapılan cerrahi girişim ve L-Dopa tedavisi ile azaltılır.
Sıklıklı levadopanın tepe etki zamanlarında görülen istemli hareketlerdeki bozulmadır.
İstemli ve otomatik hareketler yavaş olup amptitud ve range azalmıştır. İstemli hareketin ilk kısmında gecikme vardır. Uyarı ile cevap arasındaki süre uzamıştır. İnce hareketler zordur. Giyinme, yemek yeme ve tuvalet gibi aktivitelerde sorun çıkar. Tekrarlayıcı ve hızla değişen hareketlerin yapılmasındaki güçlük yürümeyi zorlaştırır. Hareketlerde rotasyon komponenti eksiktir. Torasik ekspansiyon azalmıştır. Solunum problemleri ortaya çıkabilir. Maske yüz belirir. Konstipasyon gözlenebilir. Konuşma etkilenebilir. (Larynx kasları-dil hareketleri)
Postural fiksasyon, koruyucu reaksiyonlar, doğrultucu refleksler bozulmuş olabilir. Oturma, ayakta durma ve kedi-deve pozisyonlarında baş öne doğru düşme eğilimindedir. Otururken gövde öne-arkaya düşebilir. Ayakta dururken hasta dizlerini düz tutmakta ve gövdeyi dikleştirmekte güçlük çeker. Tüm vücut fleksiyon pozisyonundadır.
Gövde kaslarının rijiditesi dönmeyi hızlandırır. Hasta kalıp halinde ve hızlı döner. Ekstremite üzerine ağırlık aktarmakta yetersizdirler. Yürüme, ayak sürüme tarzında yalnızca dizlerden yapılır. Normal yürümede adım almayı kolaylaştırmak için gövde öne doğru hareket eder. Festinaiting gait çıkabilir. Öne ve arkaya doğru itilecek olursa, öne ve arkaya doğru koşma eğilimindedirler.(Retropulsion, propulsion)
Bradikinezinin ileri safhası olup, hareketi başlatmada zorluk ve “donma” ile karakterizedir.
1- Parkinson hastalığına özgü konuşma biçimi
2- Yutma zorluğu
3- El yazısının bozulması
4- Otonom Fonksiyon Bozukluklarına İlişkin Belirtiler
5- Tansiyon düşmesi
6- Ağızda salya birikmesi
7- Ayaklarda şişme
8- İdrar yapma sorunları
9- Cinsel fonksiyon bozuklukları
10- Ciltte yağlanmanın artması
11- Aşırı terleme
12- Gözlerde kızarıklık (Konjonktivit)
13- Görme sorunları
14- Ağrılar ve duysal yakınmalar
15- Ruhsal çöküntü hali (Depresyon), bunama hali (demans)
1- Medikal Tedavi
2- Cerrahi Tedavi
3- Fizik Tedavi
Parkinson hastalığının cerrahi tedavisinde, dopamin içeren sinir hücrelerinin striatum dokusu içine nakli son yıllarda denenen yeni bir girişimdir. Dopamin hücrelerinin böbreküstü bezlerinde de bulunması nedeniyle, hastanın böbreküstü bezlerindeki dopamin hücrelerinin kendi beynine nakli denenmiş, ancak bu hücrelerin beyinde uzun süre yaşamadığı görülerek bu yöntem terkedilmiştir.
Bir başka girişim olarak, üç aydan küçük insan ceninine ait dopamin içeren beyin hücrelerinin, hastaların beynine nakledilmesi ile nispeten daha iyi sonuçlar elde edilmiştir. Fakat söz konusu girişim, aynı anda en az dört ceninin gerekli olması veya doku reddi gelişebilmesi riski dışında hukuki sorunlar da taşıması nedeniyle henüz yaygınlaşmamış bir cerrahi yöntemdir.
Aktif solunum döngüsü, torakal ekspansiyon egzersizleri ve postural drenaj
Gevşeme egzersizleri, sıcak banyolar, hot-pack uygulamaları, klasik masaj, biofeedback, PNF tekniklerinden resiprokal aktif paternler, alt gövdenin üst gövdeye karşı ritmik pasif rotasyonu.
Tens, hot-pack
Solunumla kombine postür egzersizleri
Stimüle edici masaj, PNF teknikleri, respiratuar egzersizlerle birlikte göğüs perküsyonu
Germe Egzersizleri
PNF teknikleri
Statik ve dinamik denge egzersizleri
Yürüme eğitimi
Yardımcı alet ve gereçlerin verilmesi
Frenkel koordinasyon egzersizleri,değerlendirilmelerde yapılan testlerdeki hareketler.
Ayrıca, hasta mümkün olduğunca aktif olması, durağan işlerden kaçınması ama bunları yaparken aşırıya kaçmaması konusunda uyarılmalıdır.
Tüm istanbulda evde fizik tedavi hizmeti veren ekibimizden parkinson alanında çalışan fizyoterapistlerimizden ücretsiz değerlendirme seansı almak için bizimle iletişime geçin.
HEMEN ARA