FİBROMYALJİ

Fibromiyalji 1976 yılına kadar farklı isimlerle anılmaktaydı. Örneğin en yaygın olarak fibrositis olarak bilinmekteydi. Fakat “itis” inflamatuar bir durumu belirtmektedir. Chaitrow hastalığın hiçbir bölümünde inflamatuar bir durum içermediğini belirtmiştir. Ayrıca Yunus ve arkadaşları FM’ nin inflamatuar veya dejeneratif bir hastalık olmadığı, “Fibrozit” yerine “Fibromiyalji” teriminin daha uygun olacağını savunmuşlardır.Yunus kriterlerine göre konan fibromiyalji tanılarında,hassas noktalardan alınan kas biyopsilerinde en önemli bulgu inflamasyon değil,lokal anoksidir.

Fibromiyalji kelimesi latin köklerden oluşan bir kelime olup, “Fibro” fibröz doku, “my” kas, “algia” ise ağrılı durum anlamlarına gelmektedir.

SIKLIK:

• Genel populasyonda insidans  % 3 – 6
• Kadınlarda % 80-90
• Başlangıç yaşı 30-50 dir.

FİBROMİYALJİ DE SINIFLANDIRMA

1.Primer FM: Daha sık görülür.Sebebi ve sebepleri bilinmez.İdiopatik FM olarak da adlandırılır.

2.Sekonder FM: Romatizmal hastalıklara, yaralanmalara , cerrahiye sekonder olarak gelişir.

AMERİCAN COLLEGE OF RHEUMATOLOGY 1990 FİBROMİYALJİ KRİTERLERİ

1. Yaygın ağrı öyküsü (en az 3 aydır süregelen)

Ağrının yaygın kabul edilmesi için vücudun hem sağ hem sol tarafında, belde ya da belin altında olması gerekmektedir. Buna ek olarak aksiyal iskelet ağrısı (boyun ve göğüs ön duvarı veya torakal bölge veya bel ağrısı ) varlığı zorunludur.

2.Parmakla palpasyonda 18 bilinen duyarlı noktanın 11’inde ağrı

• Suboksipital kas insersiosu
• Trapezius üst – orta noktası
• Supraspinatus kas orijini
• SCM kasının alt bölümü
• İkinci kostakondral bileşke
• Lateral epikondilin 2 cm altı
• Gluteal bölgenin dış kadranı
• Trochanter major üzeri
• Dizin medial yağ yastıkçığı

Parmakla bastırma yaklaşık 4 kg/cm2’lik(parmak ucu beyazlaşıncaya kadar) bir basınç ile yapılmaktadır. Bir noktanın ağrılı sayılması için hasta palpasyonun ağrılı olduğunu söylemelidir. Duyuyorum demesi ağrılı olarak kabul edilmez.Puanlama beş derecelik bir skala ile yapılır.

1. İkinci bir klinik bozukluğun varlığı fibromiyalji tanısını ekarte ettirmez.

FİBROMİYALJİNİN SEMPTOMLAR

• Ağrı: Kronik, yaygın ve simetriktir.
• Tutukluk: Sabahları daha belirgin olan tutukluk hissi tüm gün sürer.
• Yorgunluk
• Uyku Düzensizliği
• Subjektif yumuşak doku şişliği hissi
• Parestezi: Alt ekstremiteden çok üst ekstremite de ve gövde de olduğu belirtilir.
• Birlikte görülebilen diğer semptomlar: İrritabl kolon sendromu, gerilim başağrısı ve primer dismenore hastaların %40-50’sinde mevcuttur.

1. Kadın üretral sendromu (%12)
2. Raynaud fenomeni (%9)
3. Ağız kuruluğu (%12)
4. Anksiyete-mental stres (FM’li hastaların %50-70’inde saptanmış ve %30’unda ise depresyon bildirilmiştir. )

FİBROMİYALJİNİN ETYOLOJİSİ

Fibromiyalji etyolojisinde üzerinde en çok durulan üç neden vardır:

1.Uyku anomalileri, bozuklukları: Moldofsky ve ark.nın fibromiyaljili hastalarda yaptıkları uyku EEG si çalışmalarında non-REM de denilen 4.dönemde,yani saniyede 1-2 dalganın oluştuğu periyotta,bu dönemin saniyede 10-12 dalgalık bir alfa dalgaları akımıyla bölündüğünü saptamışlardır.Daha sonra sağlıklı gönüllülerde non-REM döneminde deneysel benzer bir uyku düzensizliği yaratmışlar ve ortalama 7gün sonunda bunlarda da hassas noktaları ve diğer klinik belirtileriyle tipik FM tabloları geliştiğini görmüşlerdir.

4.Uyku bozukluklarına alfa-delta uykusu da denir.bu tür uyku düzensizlikleri yalnız fibromiyaljililerde görülmez.Örneğin;psikiyatrik sendromların bir kısmında,emosyonel streslerde,fiziksel travmalar sonrasında,romatoid artritte,noktürnal myoklonusta ve uyku apnesi olanlarda da bu tür bir uyku düzensizliği olabilir.Öte yandan irritabl kolon sendromu ve kas gerilim başağrısı olanlarda da fibromiyalji olabilir.Bu nedenlerle genel kanı,uyku düzensizliğinin fibromiyalji etyopatogenezinde en önemli rollerden birini oynadığı,ancak yalnız başına bu olayı açıklayamayacağı yolundadır.

Neden yalnız başına  izah etmediğine ilişkin birkaç örnek var.Moldofsky bir başka çalışmasında yukarıda bahsettiğimiz gönüllü sağlıklı,ama sonra FS geliştirilen grupla çalışırken bunlardan bir kısmı günde 2-7millik koşu programlarına alınmış ve bu grupta FS ortaya çıkmamış,yani dolorimetrik skorları da diğerlerinde olduğu gibi artmamıştır.Yani FS nun fiziksel uyumun iyi olup olmamasıyla da ilgisi vardır.

2.Nörohormonal disfonksiyon :Bir nörotransmitter olan seratonin,non-REM uykunun önemli bir düzenleyicisidir.seratoninin prekursoru ise bir aminoasit olan triptofandır ve bu madde beyin kan bariyerini geçebilmektedir.Seratonin dinlendirici uykunun sağlanmasında rol oynayan bir nörotransmitterdir.Seratonin yapımını inhibe eden paraklorofenilalanin insanlara verilince  FS na benzer kas iskelet sistemi ağrıları oluştuğu gözlenmiştir.Moldofsky ve Warsh bu bilgiler ışığında yaptıkları incelemelerde,FS semptomlarının şiddetiyle serbest triptofan plasma konsantrasyonunun arasında doğrudan bir ilişki saptamışlardır.Buna dayanarak  FS tedavisinde triptofan vermeyi denemişler fakat semptomlardan sadece uykuda düzelme olmuş,kas ağrıları ise artmıştır.Serum triptofan düzeyi ve sabah tutukluğu arasında ters bir oran saptanmıştır.

3.Psikolojik disfonksiyonlar: Uzun yıllardır süregelen bir inanışa göre,FS ile psikojenik ağrılar, psikonevrozlar ve kişilik bozuklukları arasında sıkı bir ilişki vardır.Psikolojik sendromlar ve FS arasındaki ilişkiyi desteleyen çalışmalar mevcuttur.Bbu konuda yapılan çalışmaların çoğunda kullanılan test,MMPI(Minnesota Multiphasic Personality Inventory)testidir.

4. Kas patolojileri

5.İmmünolojik Bozukluklar

6.Otonomik Disfonksiyon:

7.Diğer Olası Nedenler

• Genetik faktörler
• Fiziksel travma
• Santral sinir sisteminin fonksiyonel aktivitesi

FİBROMİYALJİ AYIRICI TANISI İÇİN KULLANILABİLECEK LABORATUAR TESTLERİ

•      Tam kan sayımı
•      Eritrosit sedimentasyon hızı
•      Tiroid hormonları
•      Böbrek fonksiyon testleri
•      Kas enzimleri
•      Antinükleer antikor(ANA)
•      Romatoid faktör(RF)
•      Radyolojik ölçümler

FİBROMİYALJİ DE PROGNOZ

Remittan – intermittan : Semptomlar kaybolabilir. Veya nadiren tekrarlayabilir.

Fluktuasyon Gösteren Tip : Semptomlar tamamen kaybolmaz. Aralıklı olarak hafifler veya tekrar şiddetlenir.

Progresif Tip : Semptomlar zaman içinde giderek şiddetlenir.

Prognoz açısından araştırmacılar arasında üç konuda görüş birliği vardır:

1. Bir kez ortaya çıktıktan sonra, fibromyaljik yakınmalar hastanın yaşamı boyunca aralıklı da olsa devam eder.
2. Çok ağrılı ve rahatsız edici olmakla birlikte eklemlerde kısıtlılık ve deformiteye yol açmaz.
3. FS hastalarında belirgin yorgunluk, tutukluk, paresteziler ve subjektif kas gerginliği kronikleşir, geçici değildir.

FİBROMİYALJİ DEĞERLENDİRME

Fizik tedavide; değerlendirme hastaya en iyi programı hazırlamak ve hastanın durumu hakkında bilgi edinmek için çok değerlidir. İyi bir değerlendirme şunları içermelidir;

1. Fibromiyalji Subjektif Değerlendirme

1. Hikaye ve şikayet
2. Özgeçmiş ve Soy geçmiş
3. Ağrı
4. Uyku problemleri
5. İlaç kullanımı
6. Çalışma koşullarının analizi
7. Alışkanlıkların değerlendirilmesi

B) Fibromiyalji Objektif Değerlendirme

• Normal Eklem Hareketlerinin Değerlendirilmesi
• Kas kuvvet ve esnekliğin değerlendirilmesi
• Postür analizi
• Palpasyon
• Konnektif Doku Değerlendirilmesi
• Elle yapılan inceleme

FİBROMİYALJİ SENDROMUNDA TEDAVİ

Fibromiyalji tedavisinde asıl amaç;AĞRI-SPAZM-AĞRI halkasının kırılmasıdır.

Fibromiyalji de Farmakolojik Tedavi

• Kas Gevşeticiler
• Analjezikler
• Uyku ilaçları
• Östrojen Tedavisi
• Anti depresanlar

Fibromiyalji de Fizyoterapi

1- Hasta Eğitimi: Hastaya, FS’nun ne olduğu konusunda bilgi verilir ve olası fizyopatolojik mekanizmalar sade bir dille açıklanır. Hastalığın gerçek sakatlığa yol açıcı ve yaşamı tehdit edici bir durum olmadığı anlatılır ve hastanın güveni kazanılır.Hastaya egzersiz, postür, uygun öneriler, ev ve işyeri modifikasyonları ve stressi arttıran ve azaltan faktörler konusunda bilgi verilmelidir.

FS semptomlarını arttıran ve azaltan çeşitli faktörler vardır;

2- Nemli Sıcaklıklar: Sıcaklık ajanları deri ve derialtı dokuda 2-3cm’ye kadar sıcaklığı arttırır ve yüzeyel kan akışında artışa neden olur. Ağrıyı ve spazmı azaltmak ve ultrason, elektrik stimulasyonu, masaj ve egzersiz uygulamalarından önce bu ajanların etkisini artırmak için kullanılabilir.

3- Soğuk Uygulamalar: Sıcağın ağrıyı artırdığı hastalarda kas spazmı ve ağrıyı azaltmak için kullanılır.

4- Klasik Masaj: Klasik masajın kas spazmını ve ağrıyı azaltıcı etkilerinden yararlanılır.Masaj; kas iğciği reseptörlerini stimule ederek refleks kas gevşemesine yol açar.

• Konnektif Doku Masajı: KDM ağrıyı iyileştiren tedavilerden biridir. Aşırı kullanım nedeniyle ilaçlar ağrıyı dindirmede etkisiz kalıyorsa, konnektif doku masajı ağrıyı azaltmak için endorfin üretimini stimule ederek tedaviyi gerçekleştirebilir.

• Germe Egzersizleri:

* Doğru postüral dengenin sağlanması

* Tetik ve duyarlı noktalardaki ağrıyı azaltmak

* Tetik ve duyarlı nokta etkinliğini azaltmak için kullanılır.

7- Gevşeme Eğitimi: Gevşeme egzersizleri, yoga, meditasyon, progresif gevşeme eğitimi, hipnoz kullanılır. Buna ek olarak solunum egzersizleri ile yapılması etkiyi artırıcı olabilir.

• Egzersiz Eğitimi: Egzersiz programı düzenlenirken hastaların egzersizleri yavaş uyum gösterebileceğine dikkat edilmelidir.

*   Kuvvetlendirme: İzotonik ve izometrik egz. özellikle düşünülmesi gereken; boyun-omuz çevresi-scapula çevresi ve karın- sırt kaslarıdır.

*   Postür egzersizleri

*   Aerobik egzersizleri: Semptom sayısında ve ağrı skorlarında düzelme (aerobik egz. endorfin seviyesini artırır), anlamlı azalma olduğunu gösteren çalışmalar aerobik egzersizin fibromiyalji sendromlu hastalar üzerinde olumlu etkisi göstermektedir. (Yüzme, yürüme, bisiklete binme)

• Biofeedback: Gevşeme yöntemlerini kullanarak kas aktivitesini (spazmı) azaltmaya yönelik kullanılır. Trapez kasına yerleştirilen EMG elektrotları, kas lifi deşarjlarını ölçer, deşarjlar alet içinde modifiye edilerek kas aktivitesi hakkında bilgi verecek düzeye gelirler.Hasta, gevşeme yöntemlerini kullanarak kas aktivitesini azaltmaya çalışırken aktiviteye olan görsel ve işitsel feedback cevaplarını alır.
• Vertebral Mobilizasyon ve Manipulasyon :Mobilizasyon teknikleri lokalize ve pasif hareketlerdir.

Fibromiyalji hakkında daha fazla bilgi almak için Ekol evde fizyoterapi ekibiyle iletişime geçiniz.