LENFÖDEM
Lenfödemin Mekanizması Lenfatik sistem ekstrasellüler alanın hemostazında en önemli fonksiyonu üstlenen vasküler ağ olup lenf damarları, lenf düğümleri ve lenfoid organlardan oluşur. Kardiyovasküler sistem benzeri santral pompalama fonksiyonu bulunmayan bir drenaj sistemidir. Sıvının interstisyel alandan kan dolaşımına akmasını sağlayan alternatif bir yol oluşturmaktadır. En önemli görevi protein ve büyük partiküller gibi kapiller kana doğrudan absorbsiyonu mümkün olmayan lenfatikleri doku aralıklarından uzaklaştırabilmesidir. Aynı zamanda lenfosit üreterek vücudu hastalıklara karşı savunur ve barsaktaki lipidleri emerek kana karışır. Lenf damarları ve lenf bezleri çeşitli nedenlerle hasara uğradığında, lenfatik dolaşım bozulur ve intertisyel doku aralıklarında proteinden zengin sıvının birikmesiyle lenfödem gelişir. Lenfödemin sıklıkla görüldüğü yerler ekstremiteler başta olmak üzere baş, boyun, abdomen, akciğerler ve genital bölgelerdir. Lenfatik sistemin zarar görmesi veya bloke olmasıyla biriken ödem dokuların kalınlaşmasına yol açar. Sözü edilen kalınlaşma yumuşak doku fibrözisiyle sonuçlanır.
İçindekiler
Primer Lenfödemin Sınıflandırılması
| Sınıflama | Tanımlama |
|
Görülme yaşına göre |
|
|
Otomazal dominant formu |
· Milroy hastalığı: Lenfatik damarlara özgü olduğu düşünülen vasküler endotelial büyüme faktörü reseptörü (VEGFR 3) tirozin kinaz uyarı mekanizmasını inaktive eden mutasyonlara bağlı olduğu düşünülmektedir |
|
Lenfatik sistem malformasyonları |
|
Lenfödemin Tedavisi
Lenfödem farmakolojik, cerrahi ve fizyoterapi yaklaşımları yada kombinasyonlarıyla tedavi edilebilmektedir. Ancak kompleks dekonjestif fizyoterapi yaklaşımları en çok tercih edilen tedavi şeklidir.
Kompleks Dekonjestif Fizyoterapi
Kompleks dekonjestif fizyoterapi programı ile lenfödem hakkında hastanın eğitimi ve ev programına katılımını teşvik etmek, etkilenmiş ekstremitenin lenf transportunun hızlanmasını ve birikmiş proteininin dağılmasını sağlamak, enfeksiyonun oluşmasını veya tekrarlamasını önlemek ve psikolojik problemler ile hastanın başa çıkmasına yardımcı olmak amaçlanır. KDF iki fazda gerçekleşir (Tablo 2).
Birinci fazda amaçlanan, ödemin minimale indirilmesi yanı sıra tedavinin başarısını arttırmak ve devam ettirmek için hastanın eğitimidir. İkinci faz en önemli fazdır. Zira lenfödem yaşam boyu izlem gerektiren bir durum olduğu için birinci fazda elde edilen başarıyı korumak, ödemin tekrar artmasını önlemek amacıyla hastanın tedavisini evde sürdürdüğü fazdır.
Kompleks Dekonjestif Fizyoterapinin Fazları
|
FAZ 1: Tedavi fazı, 4 hafta sürer.
|
|
|
FAZ 2: Koruyucu faz, ömür boyu sürer. |
|
Manual Lenf Drenajı (MLD)
MLD, lenfödemin tedavisinde önemli yeri olan özel bir drenaj tekniğidir İlk kez Dr. Vodder tarafından tanımlanan MLD, lenf sistemini elle manuple ederek bloke olmuş lenf sıvısının serbest akımını sağlama tekniğidir. Drenaj sırasında dokulara yapılan kompresyon ve gevşemenin ritmik etkisi sıvının başlangıç lenf damarlarına akışını kolaylaştırır, lenf yapımını artırır. Aynı zamanda, sempatik sistemi stimüle ederek ağrıyı azaltır, derin rahatlık sağlar, bağışıklık sistemini kuvvetlendirir ve lenf akımını hızlandırır.
Kompresyon Uygulamaları;
Lenfödem tedavisinde kısa germe bandajı uygulanır. Bu bandaj, dinlenmede düşük, aktivitede yüksek basınca izin vererek lenfatik akışın hızlanmasını sağlar, ekstremitenin yeniden şekillenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda kompresyon altında birim zamandaki lenf hacmini artırır. Uzun germe bandajı (elastik bandaj) tamamen zıt özelliklidir ve bu yüzden lenfostatik ödemin tedavisinde kullanılmaz. Dinlenme sırasında dokuyu kesip turnike etkisi yaratarak yetersiz lenfatik ve kan akışına neden olmaktadır.
Kompresyon giysilerinin kullanımı lenfödemin tedavisinde yaygındır. Genellikle etkilenmiş ekstremiteyi korumak için tercih edilir. Alt ekstremite için lenfödem kompresyon derecesi Klas III (30–40 mmHg) veya Klas IV (>50 mmHg), üst ekstremite lenfödemi için Klas I (10–20 mmHg) veya Klas II (20–30 mmHg) uygulanabilir. Yapılan çalışmalarda, kompresyon giysilerinin doğru bir şekilde uygulandığında lenfödemin azalması ve önlenmesinde etkili olduğu gösterilmiştir.
Pnömatik kompresyon pompaları eskiden kronik lenfödemi olan hastaların tedavisinde majör rol oynarken günümüzde etkinliği tartışmalıdır. Bunun nedeni, pnömatik pompalar suyu intersitiyal alandan uzaklaştırabilirler, ancak bu uzaklaşma diğer bölgelere suyun akmasına sebep olur. Lenfödem yüksek protein ödemidir ve proteinler hidrofoliktir. Bu yüzden protein moleküllerinin uzaklaşması söz konusu değildir. Pnömatik pompaların diğer olumsuz etkileri; lenf kolektörlerinin bozulması, suyun distalden proksimale hareket ederek burada yığılması, fibrötik dokularda daha fazla fibrözise neden olmasıdır.
Lenfödem de Egzersiz Yaklaşımları
Lenfödem Drenaj Egzersizleri
Lenfatik sistem üzerinde bir pompa etkisi yaparak lenf sıvısının damar içindeki hareketini ve lenf düğümlerinin filtrasyonunu arttırarak iyileşmeyi sağlar ve damar yapılarının fonksiyonlarını koruyarak ödemi boşaltır. Ayrıca özelleşmiş egzersizler eklem sertliklerini azaltarak esnekliğin artmasına ve kasların kuvvetlenmesine, fibrötik dokuların azalmasına ve postural düzgünlüğün sağlanmasına yardımcı olur. Drenaj egzersiz programında; sırasıyla solunum egzersizleri, gövde egzersizleri ve önce etkilenmiş ekstremite proksimaline daha sonra distaline egzersizler uygulanır. En son solunum ve gövde egzersizleriyle sonlandırılır. Ayrıca venöz geri dönüşü hızlandırmak için distalden proksimale egzersizler verilir. Egzersizin şiddeti hafif veya orta düzeyde olmalıdır.
Lenfödem de Cilt Bakımı ve Koruma
Basit yaralanmalar genel enfeksiyonlara dönüşebilir. Lenfanjitis ve sellülitis sonraki aşamada lenfatik obstrüksiyon ve kanalların blokajına sebep olabilir. Bu yüzden cilt bakımı çok önemlidir. Hastalar deri bütünlüğü ve açık yaraların oluşmaması konusunda bilgilendirilmelidir (Kağıt kesmek, yanık, manikür-pedikür sırasında ciltte meydana gelen kesilmeler, kedi tırmalaması, böcek ısırması, vb.). Günlük aktiviteler sırasında derinin korunması gerekir (Bulaşık-çamaşır yıkama, bahçe işleri, sıcak bir şey tutarken veya dikiş dikerken eldiven kullanma vb). Ayrıca derinin korunması için hastanın düzenli olarak ekstremitesini nemlendirmesi gerekir.
Etkilenen ekstremitede tansiyon bakılmamalı, kan alma gibi enfeksiyona yol açabilecek medikal prosedürlerden kaçınılmalıdır. Kas yorgunluğuna neden olabilecek aktiviteler ve dirençli egzersizler yapılmamalıdır. Sıcak uygulamalar (Sıcak banyolar, saunalar, buhar odaları, sıcak pedlerin kullanılması, nemli ve güneşli hava, vb.) darbeler, çürükler, kuvvetli sert masaj uygulamaları ve sıkı giysilerden uzak durulmalıdır. Bu tür durumlar lenfatik akışın çok azalmasına veya aşırı hızlanmasına sebebiyet vererek ödemi arttırır.
Lenfödem tedavisi hakkında ve evde fizik tedavi alanında daha fazla bilgi almak için bize ulaşın.
