Romatoid Artrit ve Rehabilitasyonu
Romatoid Artrit ana bulgu ve belirtileri eklemlerde olan kronik, ilerleyici ve sistemik bir hastalıktır.Kadınlarda 1/3 daha fazla görülür.Juvenil tipi daha ağırdır.Kas-iskelet sistemi dışında kalp,akciğerler,küçük arterler, böbrekler ve Reither sendromu ile birlikte olursa gözü de tutar.Bu nedenle romatoid Artriti sadece kas-iskelet sistemi hastalığı gibi değerlendirmek ve ona göre tedavi programını çizmek hatalı bir yaklaşım olacaktır.Kalp yetmezliği, akciğer problemleri, damar hastalıkları v.b komplikasyonlar tedavi sırasında göz önünde bulundurulmalı ve hasta ona göre tedavi programına alınmalıdır.
İçindekiler
Romatoid artrit otoimmün yani vücudun kendi immün sisteminin ortaya çıkardığı bir kollajen doku yada immün komplex(antijen-antikor) hastalığıdır. Romatoid artritin bir immün komplex hastalığı olduğu bilinmekle beraber bu immün koplex sistemini ateşleyen faktör yada faktörler henüz belli değildir.Ancak buna yol açabilecek bazı predispozan(hazırlayıcı) faktörlerden söz edilmektedir.Bunlar;
1) Fiziksel-emosyonel travmalar
2) Genetik faktörler
3) İklim özellikleri
4) Metabolik-endokrin faktörler
5) Diyet-beslenme tipi
6) Emosyonel stresler
7) Daha önce geçirilmiş immün sistem hastalıkları
8) Enfeksiyonlar yada diğer sistemik hastalıklar.
Neden ne olursa olsun, burada vücudun immün sistemi kendi dokusuna karşı bir immünolojik olaylar süreci başlatır ve vücutta herhangi bir mikroorganizma olmamasına rağmen bir otoimmün reaksiyon cevabı oluşturur.Bunun sonucu olarak vücutta bir inflamasyon meydana gelir.
Romatoid Artrit in Tuttuğu Eklemler
Romatoid artritin elde en çok MKF eklemleri, proksimal interfalangial eklemleri; ayakta ise lateral metatarsofalangial eklemleri tutar. Daha sonra sırasıyla el bilekleri, dizler, dirsekler, omuz eklemi, üst servikal eklemler, ayakta subtalar eklem, midtarsal eklem ve kalça eklemini tutar. Vertebral kolonda üst servikal bölge dışında tutulumu oldukça azdır. Özellikle juvenil tipinde yada üst servikal bölge tutulumu olan formunda temporomandibular eklem tutulumu da görülür. Osteoartritten farklı olarak tutulum daima bilateral simetriktir.
Romatoid Artrit'te Kas- İskelet Sistemi Harici Tutulan Yerler
- – MSS= vaskulit ve romatizmal düğümler
- – göz = sklerit, episklerit, skleromalazi, keratokonjunktivitis
- – plevra=plörit
- – akciğerler=fibröz,intertisiyel pnömoni, romatizma nodülleri
- – kalp= perikardit,vaskulit
- – lenf düğümleri= reaktif lenfadenopati
- – dalak= splenomegali
- – böbrek= amiloidoz
- – barsak= mesenter enfarktı
- – kemik iliği= anemi,lökopeni,trombositopeni
- – kaslar= myozit,atrofi
- – deri= atrofi, ülser
- – periferik sinirler= mononöritis multiplex,kopresyon sendromu
Romatoid Artrit te Eklem İçinde Meydana Gelen Dejeneratif Değişikler
1) Aşırı synovial poliferasyon
2) Bu sonra synovite dönüşür ve
3) Eklem kartilajında yumuşama,
4) Kartilaj harabiyeti(destrüksiyonu)
5) Subkondral destrüksiyon= eklemdeki subkondral destrüksiyondan sonra subkondral skleroz meydana gelir ve eklem dışındaki kemikte osteoporoz görülür.
6) Eklem ankilozu= bazen bununla birlikte eklem kapsülü ve bağlarda harabiyet, yırtılma, atrofi,tendon-tendon kılıflarında harabiyet ve zaman zaman kopmalar; ileri formlarında ise eklemlerde subluksasyon, luksasyon ve dislokasyonlar.
Bir eklem akut Romatoid artrit ile bize geldiği zaman eklemdeki ilk belirtiler şişlik,kızarıklık,ısı artışı ve ağrıdır. Ağrı önceleri aktivite sırasında olur, istirahatte geçer,fakat zamanla istirahatte de ortaya çıkar.Bu dönem romatoid artritin alevlenme(ekzaservasyon) dönemidir.Radyolojik olarak;
– eklem aralığında daralma(kartilajın azalması), bazen tamamen kapanma,
– eklemde ankiloz,
– eklem dışındaki kemiklerde yaygın osteoporoz ve kemik rezorpsiyonu,
– bazen eklemlerde fragmantasyonlar görülür. bkz.
Romatoid Artritte Elde Görülen Deformiteler
Romatoid artritin akut ve subakut döneminden sonra remisyon döneminin başlamasıyla birlikte ortaya bazı deformitler çıkar.Bunlardan elde görülenler şöyle sıralanır:
1) El bileğinde ulnar deviasyon
2) Boutainnaire deformitesi(düğme iliği deformitesi)= proksimal interfalangial eklemlerde fleksiyon ve eklemin ön yüzünde genişleme, distal interfalangial eklemlerde ekstansiyon deformitesi vardır.Proksimal interfalangial eklemlerdeki genişleme nedeniyle bu ismi alır.
3) Swan-neck(kuğu boynu) deformitesi= proksimal interfalangial eklemlerde ekstansiyon,distal interfalangiallerde fleksiyon deformitesi vardır.
4) El/ayak parmaklarında fleksiyon deformitesi
diğerleri= diz,dirsekler ve el bileğinde fleksiyon deformitesi, dizlerde genu valgum,ayaklarda subtalar eklemde eversiyon deformitesi, ayaklarda valgus deformitesi, daha az sıklıkla varus deformitesi.
Romatoid Artritte Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Romatoid Artritte Rehabilitasyonun Amaçları
1) Hastalığın atak süresini ve şiddetini azaltmaya çalışmak
2) Atak sırasında(ekzaservasyon) eklemleri korumak ve hastaları fonksiyonel pozisyonda pozisyonlamak
3) NEH’i ve fonksiyonları korumak veya var olanları devam ettirmek
4) Deformiteleri önlemek
5) Hastaları ilerki dönemlerdeki deformite ve fonksiyonel yetersizliklerine göre değerlendirmek ve rehabilite etmek.
6) Var olan yetersizlik sınırları içerisinde bağımsızlık düzeyini ve fonksiyonel kapasiteyi arttırmak.
Fizik tedavide romatoid artrit 3 devrede incelenir ve ona göre tedaviye gidilir.
Romatoid Artrit Evreleri
1) Romatoid Artrit Rehabilitasyonunda Akut Dönem
Akut dönem Romatoid Artritin ekzaservasyon dönemidir. Bu dönemde hastanın mümkün olduğunca immobilize edilmesi veya kesin istirahate alınması gerekir. Romatoid artritteki immobilizasyon osteoartritten farklı olarak akut dönem için kesin yatak istirahati ve buna ilaveten immobilizasyonu içerir.Çünkü bu hastalık sistemiktir. Bu dönemde hastanın aşırı yorulması sistemleri zorlar ve kas-iskelet sisteminin zorlanması sinovit oluşumunu ve eklem destrüksiyonunu(harabiyetini) arttırarak yaygınlaşmasına neden olur.
Tedavinin kapsamı şöyle olmalıdır:
a) Kesin yatak istirahati
b) Tutulmuş eklemlerin immobilizasyonu= dinlenme, splintleme, braceler, alçı ateller yada eklemleri pozisyonlamaya/desteklemeye yarayan bazı aparatlar.
İmmobilizasyonun eklemlerin fonksiyonel pozisyonlarında yapılması gerekir. Çünkü ileriki dönemde ankiloz gelişir ve eğer eklem hiç fonksiyonel olmayan bir pozisyonda immobilize edilmişse hasta bu ekstremitesini kullanamaz.
- Omuz= 30° fleksiyon,45° abduksiyon, 15° dış rotasyon
- Dirsek= 70-80° lik fleksiyon
- El bileği= 30-45° ekstansiyon,15-20° lik radial deviasyon
- MKF eklem= 25° fleksiyon
- Baş parmak= hafif adduksiyon ve opozisyon
- Distal interfalangial eklem= semifleksiyon
- Kalça= nötral yada 20° lik fleksiyon
- Diz= nötral yada 15° lik fleksiyon
- Ayak bileği= nötral pozisyonda
- c) Solunum egzersizleri ve göğüs fizyoterapisi(balgam çıkaran hastalar için)
- d) Soğuk uygulama= yangılı eklemlere cold pack,cyrocuff
- e)Eelektroterapi= TENS,DD,EF akımlar
- f) egzersizler= synovitin dağılmaması için izometrik egzersizler
Romatoid artrit akut dönemin sonlarına doğru ağrı ve synovitin azaldığı dönemden itibaren kasları yumuşatmak ve egzersize hazırlamak için kontrollü bir şekilde ve düşük ısılarda hot-pach uygulaması yapılabilir. HP’den sonra ağrı sınırları içinde pasif ve aktif asistif egzersizlere başlanır.
2) Romatoid Artrit Rehabilitasyonunda Subakut Dönem
Hastanın yangılı dönemi bitmiştir,remisyon dönemi başlamıştır.Bu dönemi 4 haftaya yada 4 evreye ayırarak kronik döneme geçiş yapılabilir.Subakut dönemin 1. haftası yatak içinde aktif-aktif asistif hareketlerin,dönmenin, oturmanın başlatıldığı dönemdir. 2.hafta yatak dışına çıkma ve oturma; 3.hafta da egzersizlerin azaltıldığı ve kısa süreli yürümelerin ve aktivitelerin başlatıldığı dönemdir.4. dönem kronik döneme geçişi sağlar.Bu dönemde yürüme ve diğer aktiviteler artırılarak kronik döneme geçilir.
Subakut dönemde kesin yatak istirahati,kısmı yatak istirahatine dönüştürülür.Bunun için hasta en az günde 10 saat yatak istirahati yapmalıdır.Bunun 8 saati gece, 2 saati gündüzdür.Bu dönemde hastanın tedavi programı içerisinde hot-pack, hidroterapi, IR, US, DD, EF akımlar, HVPGS kullanılabilir.Aktif-aktif asistif egzersizler,masaj, çok dikkatli ve kontrollü immobilizasyon, derin olmayan transvers friksiyon masajı,makaralar(dirençsiz), bazı özel egzersizler ve hareketi açığa çıkartmaya yarayan PNF yöntemleri yerine göre tercih edilir.
Bu dönem fonksiyonel aktivitelerin ve normal eklem hareketlerinin sağlanmasına çalışıldığı bir dönemdir.Akut dönemdeki dinlenmeki dinlenme splintleri fonksiyonel splintlere dönüşür.Eklemlerin immobilizasyonu azaltılır, gerekirse tamamen sonlandırılır ve yürüme eğitimi başlar.
https://fizyoterapirehab.com/
3) Kronik Dönem
Kas kuvvet-koordinasyon ve enduransının arttığı dönemdir.Bu nedenle egzersizlere hazırlık olarak elektroterapiden tüm derin ısıtma ajanları, hidroterapi, tüm PNF yöntemleri, resistif egzersizler,PRE, ağırlıklar, kum torbaları, yaylar, makaralar, çeşitli egzersiz aletleri kullanılır.Yürüme eğitimi hızlandırılır.El için İMT, rekreasyonel aktiviteler başlatılabilir. Evde fizyoterapi için https://fizyoterapirehab.com/evde-fizyoterapi/